Ik zat in de blok toen er voor het eerst tv-beelden over het coronavirus opdoken. Eind 2019 was dat. Ze maakten me niet echt ongerust. China was immers een ver land en eer de nieuwsgaring van daaruit ons bereikt, is die zodanig gefilterd dat je toch niet goed weet wat je er mag van geloven. Ik had andere zaken aan mijn hoofd.

Tijdens de examens zag ik wel al mondmaskers opduiken in de treinstations, of op de tram en de bus. Echt ongerust werd ik pas toen ik hoorde over de besmettingen in Italië en later Oostenrijk. En uiteindelijk ook bij ons. Langzaam maar zeker drong ook hier het virus door en ging het in aanvalsmodus, op zoek naar slachtoffers in diverse geledingen van onze samenleving.

Groene vingers

Mijn generatie was net zoals deze van mijn ouders tot nu bespaard gebleven van groot onheil. Zo evident is dat echter niet, want de luxe om niet te worden getroffen door oorlog en andere rampspoed lijkt mondiaal enkel weggelegd voor de ‘happy few’.

De pandemie heeft duidelijk een enorme sociale en zelfs politieke impact; de sociale kloof werd en wordt verder uitgediept. Het virus nestelde zich in de bestaande ongelijkheden in onze samenleving.

De eerste golf betekende voor mij als student het begin van een nieuw leven. Tal van normale, dagelijkse zaken werden abnormaal. Ik studeerde vanaf half maart thuis bij mijn ouders. Studiegenoten en vrienden bleven iets langer in Brussel, maar besloten na enige tijd ook naar huis te trekken. De campus lag er toch maar eenzaam en verlaten bij.

Het gemis aan een sociaal studenten voelde ik gecompenseerd worden door de rust van een kleine provinciestad: amper verkeer, geen omgevingsgeluiden, geen gejaagd gevoel om afspraken te maken en na te komen. Gelukkig hebben wij een stadstuin en ik, die absoluut geen groene vingers heb, overtrof mezelf zowaar door als ontspanning in de tuin te werken. Het was mooi weer, en de lente toonde zich van haar beste kant.

Big brother

De lessen gingen intussen digitaal door. Het duurde wel enige tijd vooraleer dit op punt stond. Vreemd eigenlijk, dat die faciliteiten bij wijze van spreken niet klaar lagen voor het geval een noodsituatie zich voordoet waarbij studenten en professoren elkaar niet meer fysiek zouden kunnen ontmoeten. Nu, digitaal les krijgen omwille van gezondheidsredenen is één ding; het examineren een ander.

Dit laatste, voorheen totaal onbekende gegeven, zorgde immers voor stress bij studenten. “Big brother is watching you”: De examinator komt piepen tot in je slaapkamer, je living of een ander plekje waar je studeert. Dat is echt indringen in het diepste van je privacy. De plaatsen die je deelt met je ouders werden nu onderzocht door een elektronisch oog. Daar heb ik wel wat bedenkingen bij…

Het contact met mijn medestudenten verliep louter virtueel. Ik ontdekte vrij snel dat niet alle studenten in de watten werden gelegd met een verblijf in hotel Mama, vol-pension, en dat sommige mensen veel problemen torsen, los van het gedeelde probleem van de pandemie. Uit een enquête op de VUB bleek dat 1 op de 3 studenten financieel afhankelijk is van werk naast zijn of haar studies. En die werkgelegenheid is weggevallen, samen met die bron van inkomsten.

Tijdens de eerste golf waren er enerzijds de aanpassing aan de nieuwe situatie en anderzijds de rust en de inzet om naar de eindmeet in juni te racen. De eindmeet voor het tweede semester en het begin van de zomer, hopelijk zonder kommer en kwel. Dat werd een grote misrekening.

Maar één keer student

Het is namelijk een kwakkelzomer geworden: niet omwille van het weer, wel omwille van de onmacht om het virus voor goed te bannen. Die onmacht vertaalde zich in een tweede golf, en dat raakte ons als student hard. tijdens de eerste golf hiel je jezelf op de been met positieve vooruitzichten. Nu waren diezelfde vooruitzichten voor het najaar vrij somber, behalve dan het (verre) vooruitzicht op een vaccin.

Momenteel volgen we digitale lessen; de kerstvakantie is een blokperiode, dan zijn er de examens, en wat volgt er dan? Zullen we het virus al overwonnen hebben in de eerste helft van 2021? Of gaan de studenten van de examens in januari terug over naar de digitale lessen zoals nu, om dan in een monotone rit naar de tweede examenperiode in juni te rijden?

Men zegt dat we zeuren en klagen als studenten, en dat doen we ook wel. Persoonlijk vind ik ook wel dat er redenen voor zijn, maar dat die binnen een context moeten worden geplaatst. Je hebt immers maar één keer in je leven een studententijd. Dat is een vaststelling, veel meer dan een klacht. Maar er zijn weinig alternatieven voor zo’n echt studentenleven momenteel. De kansen op ontspanning zijn zo goed als nihil. Ook dat is ook een nuchtere vaststelling, geen poging om medelijden op te wekken.

Er wordt wel naar de studenten geluisterd. Niet zozeer door de bevoegde minister, eerder via de rectoraten en diensten van de universiteiten en hogescholen waar men toch wel enigszins schrok van het bestaan van bepaalde problematieken.

Ik wil niet aan zelfbeklag doen. Dat zou oneerlijk zijn ten aanzien van al diegenen die dag en nacht het beste geven om de crisis onder controle te krijgen. Ik weiger dan ook mee te huilen met de wolven in het bos. De treurzang over het beknotten van onze liberale vrijheden is niet aan mij besteed. Op deze crisis was immers niemand voorbereid en op wetenschappelijk gebied was het een leerschool. Een pandemie onder controle brengen is een kwestie van wetenschappelijke kennis, en vooral van voortschrijdende wetenschappelijke kennis.

Internet is een basisrecht

Het liberalisme bestaat uit diverse facetten, en aandacht voor het individu is slechts één kant van de medaille. Het vrijwaren van de zorgcapaciteit en de beperking van het openbare leven om kwetsbare mensen te beschermen een andere. Het zijn moeilijke evenwichtsoefeningen maar ik ga volledig voor solidariteit tegen het gevoel van zelfmedelijden van velen.

De wereld zal er na deze pandemie nooit meer uitzien zoals voorheen. Caroline Pauwels, rector van de VUB, kankerpatiënte en door corona getroffen, heeft al een paar keer op een ongelooflijke warme wijze de studenten een hart onder de riem gestoken. Maar de ondersteuning van studenten kan altijd beter.

Zo is het al te lang een valse vanzelfsprekendheid geweest dat iedere leerling of student een laptop en een internetverbinding heeft. Maar tijdens de eerste golf zijn er wel wat lijken uit de kast gevallen. Zonder internet is het onmogelijk maatschappelijk te functioneren. Dat gaat van studeren, naar zich informeren en participeren, en tot solliciteren. Daarom ondersteun ik de vraag die momenteel opduikt om van een internetaansluiting een basisrecht te maken. De aandacht voor het individu impliceert de bescherming van het individu en bescherming impliceert emancipatie. Het individu kan pas emanciperen wanneer de overheid reguleert waar nodig.

Verbondenheid en respect

Coronatijden hebben inzichten gebracht: bij veel studenten, ook bij mij. Hoe vluchtig we vaak met elkaar zijn omgegaan en hoe we nu elkaar missen. Intensiteit in onze contacten en vriendschappen werden vaak over het hoofd gezien. Genieten van de kleine dingen om onze ecologische voetafdruk in te krimpen. De wereld lag voor corona aan onze voeten. Terwijl er in onze omgeving toch zoveel mooie plekken zijn waar we voorheen hebben naast hebben gekeken, of nog veel erger, waarvan wij niet zagen dat ze werden verwaarloosd en kapot gemaakt. Voorzichtig omspringen met het milieu waarin we leven lijkt geen evidentie.

Tijdens de eerste golf maakte ik regelmatig wandelingen in Geraardsbergen en omgeving. Deze eindigden vaak in ergernis. De voortdurende strijd tussen wandelaars en fietsers, met wederzijdse verwijten, totaal onrespectvol.

Het sluikstorten is een ander item… Aangezien heel wat burgers blijven volharden in de boosheid moet het lokaal bestuur wel dringend tussenkomen.

Wanneer wij eindelijk de pandemie onder controle hebben, mogen we niet vergeten dat niet enkel ons beleid maar ook onze eigen levenswijze heeft gefaald. Ik hoop van harte dat we die wijze les geleerd zullen hebben.

Tobias Van Damme

30/11/2020

Student Rechten aan de VUB